ნაცია, ეროვნება და ეთნოსი

გუშინწინ საინტერესო ინციდენტის მოწმე გავხდი. ბარში ვიჯექი. ჩემს შორიახლოს ოთხი ადამიანი საუბრობდა - ერთი გოგონა და სამი ბიჭი. გოგონა ამერიკელი იყო, ერთი ბიჭი - შოტლანდიელი, დანარჩენი ორი - ქართველები. რაღაც მომენტში შევატყვე, რომ გოგონა ანერვიულდა და ემოციურად დაიწყო ლაპარაკი, ბოლოს კი აშკარა ჩხუბზე გადავიდა და ერთ-ერთ ქართველ ბიჭს უყვიროდა, შენ საერთოდ აზრზე არა ხარ და რატომ ლაპარაკობ ეგრეო. ბოლოს კი შეურაცხყოფილი წამოხტა, ინგლისური აქცენტით დაიყვირა ’მადლობა, სასიამოვნოა’ და ბარიდან გაიქცა. შოტლანდიელიც გაყვა.

დავინტერესდი რა გახდა ამერიკელი გოგონას გაბრაზების მიზეზი და აი რა გავარკვიე:

საუბარი ამერიკაზე ჩამოვარდნილა და ერთ-ერთ ქართველ ბიჭს წამოუროშავს, ამერიკა ნაცია არ არისო. თავდაპირველად გოგონა ცდილობდა დაერწმუნებინა, რომ ასე არ იყო და პასპორტის ჩვენებითაც ’იმუქრებოდა’, მაგრამ ბიჭი მაინც თავისაზე იდგა და ამტკიცებდა, რომ ამერიკელი ეროვნება არ არის და პასპორტი აქ არაფერ შუაშია. მოკლედ საბოლოოდ გოგონა გაბრაზდა და გაიქცა.

ამის შემდეგ ბიჭმა გულწრფელად ინერვიულა და მაინც ბოლომდე ვერ გაიგო რა იყო მის სიტყვებში გასაბრაზებელი. გარშემო მყოფები ვცდილობდით დაგვემტკიცებინა, რომ შეცდა, მაგრამ ბიჭი ჯიუტად იმეორებდა: ’რა გინდათ ეხლა მითხრათ? რომ ამერიკელი ეროვნებაა???!!!’. საბოლოოდ წიგნის გადაშლა გვირჩია ყველას და ისიც გაიქცა.

ჰოდა აი რა მინდა ვთქვა. არსებობენ საქართველოში ადამიანები, რომლებსაც დღემდე სჯერათ, რომ ეროვნება ეთნოსზე უნდა იყოს დაფუძნებული, საქართველოში მცხოვრები ადამიანი გვარად ჯაფარიძე - ქართველია, ხოლო საქართველოში მცხოვრები ადამიანი გვარად მარტიროსიანი - არაქართველი.

ამერიკელ გოგონას კი თავში აქვს ბავშვობიდან ჩაბეჭდილი, რომ ეროვნება დაფუძნებულია მხოლოდ მოქალაქეობაზე და რომ ამერიკელი გვარად ფერნანდესი და ამერიკელი გვარად ლუმუმბა თანამემამულეები არიან და ერთ ეროვნებას წარმოადგენენ.

ინგლისურ ენაში სიტყვა nation (ერი) უკვე დიდი ხანია გაიგივებულია სიტყვასთან country (ქვეყანა).

ჩვენ ჩამოვრჩით. ძალიან ჩამოვრჩით. ჩვენი ყველა უბედურება, რომელიც თავს დაგვატყდა 90-იანების დასაწყისში სწორედ ჩვენი უკუღმართი აზროვნებიდან მოდის და შეიძლება კაცს ტვინში სისხლი ჩაგექცეს, როდესაც ხედავ, რომ უამრავი ადამიანი ამას დღემდე ვერ აცნობიერებს.

ჩვენ ვიყავით ისინი, ვინც შემოვიღეთ საშინელი ტერმინი - ’არაქართველი’ და ამ ტერმინით მოვიხსენიებდით ყველას, ვისაც ქართული გვარი არ ჰქონდა. მეტიც - იმასაც გამოვჩხრიკავდით, რომ რომელიღაც კონკრეტულ ადამიანს ქართული გვარი, ვთქვათ, ბებიისგან ჰქონდა აღებული და სინამდვილეში ისიც არაქართველი იყო. ჩვენ ვერ შევძელით საქართველოში მცხოვრები ყველა ადამიანისთვის გვეთქვა, რომ ყველანი ერთნი ვართ, პირიქით - ყველანაირად ვაგრძნობინებდით და ზოგჯერ პირდაპირ ვეუბნებოდით ’არაქართველებს’, რომ ეს ქვეყანა მხოლოდ ჩვენი იყო და ისინი აქ სტუმრად იყვნენ.

ჩვენ ამას დღემდე ვერ ვხვდებით და ამერიკელებს დამცინავად ვუყურებთ: ’ეგ ხომ ერი არ არის საერთოდ’.

მთელი აზრზე მოსული სამყაროსთვის ’ეროვნება’ და ’ეთნოსი’ უკვე დიდი ხანია განსხვავებული ტერმინებია, ჩვენ კი ჯერ-ჯერობით აზრზე მოსვლა არ გვეღირსა.